Kỹ thuật trồng và chăm sóc sầu riêng đầy đủ nhất

I. YÊU CẦU NGOẠI CẢNH

1. Đất trồng

   - Loại đất: Sầu riêng thích hợp với đất có tầng canh tác dày, giàu chất hữu cơ, thoát nước tốt trong mùa mưa và có khả năng cung cấp nước trong mùa khô. Cây không phát triển ở các vùng đất nhiễm mặn, phèn, đất có tỷ lệ sét cao và độ phì nhiêu kém.

   - Độ pH: đảm bảo độ pH nằm trong khoảng 5,5 – 6,5 để cây phát triển tốt nhất và đồng thời hạn chế sự phát triển của nấm Phytophthora palmivora gây hại. Để nâng pH đất hiệu quả: cần thực hiện bón vôi hằng năm.

2. Nước

 - Cây có thể sinh trưởng, phát triển ở nơi có lượng mưa từ 1.600 – 3.000 mm/năm (tốt nhất là 2.000 mm/năm)

3. Ánh sáng

 - Khi cây còn nhỏ: cây ưa bóng râm, nên muốn cây mọc tốt cần che nắng cho cây nhưng không nên che quá 30 – 40% ánh nắng mặt trời.

 - Khi cây lớn: cần nhiều ánh sáng để quang hợp, hình thành hoa quả thuận lợi.

4. Nhiệt độ, ẩm độ không khí

 Khoảng nhiệt độ thích hợp cho sầu riêng sinh trưởng là 24 – 300C và ẩm độ vào khoảng 75 – 80%. Riêng giai đoạn ra hoa, cây cần có nhiệt độ từ 20 – 220C, ẩm độ 50 – 60%.

II. CÁC GIỐNG PHỔ BIẾN

- Giống trồng phổ biến hiện nay: Ri 6, Monthong, Musangking. Đặc điểm tiêu biểu của một số giống phổ biến hiện nay:

1. Giống Ri 6: Có nguồn gốc từ Mianma, khá dễ trồng, cây sinh trưởng mạnh, phân cành ngang đẹp, tán hình tháp, năng suất khá cao và ổn định, phù hợp để trồng diện tích lớn, được tiêu thụ trong nước và xuất khẩu. Thời gian từ khi đậu trái đến khi thu hoạch vào khoảng 100 – 105 ngày.

 Đặc điểm quả: Hình bầu dục, to, tròn, cân đối, trọng lượng trung bình vào khoảng 2,5 – 3 kg/trái, có từ 4 – 5 khía múi/trái, có thể để chín tự nhiên. Khi chín, vỏ trái có màu xanh, cơm dày và có vàng đậm bắt mắt, dẻo, vị ngọt, không xơ, mùi thơm nồng, hạt lép.

2. Giống Monthong: Có nguồn gốc từ Thái Lan, dễ trồng, tán hình tháp, cần chú ý xử lý sâu bệnh kịp thời, bón phân cân đối để cây bảo đảm năng suất ổn định. Thời gian từ khi đậu trái đến khi thu hoạch vào khoảng 115 – 120 ngày.

Đặc điểm quả: Hình trứng, cân đối, đỉnh trái nhọn, trọng lượng trung bình từ 2,5 – 4,5kg/trái, có từ 5 – 6 khía múi/trái, khe múi đồng đều. Khi chín vỏ có màu xanh nhạt, mỏng, hơi bóng, khe múi lộ rõ; cơm dày, mịn có màu vàng nhạt, mùi thơm nhẹ, không xơ, vị ngọt thanh, béo vừa phải; hạt lép.

3. Giống Musang King: Có nguồn gốc từ Malaysia, cây sinh trưởng rất khỏe mạnh, chưa thấy dấu hiệu không phù hợp khi được trồng tại Việt Nam. Cây phát triển tốt ở những nơi có khí hậu nóng, có nhiệt độ trung bình 30 – 35oC, cần ánh sáng cao và cho trái khi trồng được từ 3 – 5 năm, chiều cao cây tối đa là 5m. Khác với những giống cây sầu riêng khác phải cắt thẳng trái từ cây khi chín thì sầu riêng Musang King sẽ tự rụng xuống.

 Đặc điểm quả: Hình dạng quả thay đổi từ hình oval đến hình elip, nhận dạng giống rõ nhất ở đặc điểm đặc điểm hình ngôi sao do các khe giữa các múi tạo thành ở phía cuối quả; cân đối, trọng lượng trung bình từ 1,8 – 2,5kg/trái. Khi chín, vỏ có màu xanh nhạt hoặc vàng nâu, cơm có màu vàng đậm và ráo, hạt lép hoàn toàn, có vị béo như bơ, ngọt thanh, để lâu hơi đắng; thịt quả rất mịn, không xơ.

- Hoa sầu riêng là loại hoa lưỡng tính, nở về đêm và có mùi rất mạnh nhưng khả năng tự thụ phấn rất kém do nhị đực và nhụy cái của hoa không nở cùng một lúc. Vì vậy, cần tạo điều kiện để sự thụ phấn chéo xảy ra giúp quả sầu riêng lớn, cân đối và đạt năng suất cao. Một số biện pháp được đề nghị như sau:

+ Trồng 02 giống (01 giống là chủ lực của vườn và 01 giống có tác dụng thụ phấn) xen lẫn với nhau, có thể bố trí theo sơ đồ sau:

+ Trong trường hợp chỉ trồng 01 giống, sử dụng các loài động vật nhỏ giúp ích cho quá trình thụ phấn như: ong lấy mật, các loài bướm đêm, dơi nhỏ.

III. KỸ THUẬT TRỒNG VÀ CHĂM SÓC

1. Thời vụ và khoảng cách trồng

- Thời vụ: Thích hợp nhất khi mùa mưa đã bắt đầu (cuối tháng 6 – đầu tháng 7).

Khoảng cách trồng : tốt nhất nên trồng thưa để vườn thông thoáng, cây khoẻ mạnh, dễ chăm sóc và ít bị bệnh thối trái. Tuỳ theo thực tế mà có nhiều phương thức trồng như trồng thuần hay trồng xen.

+ Nếu trồng thuần: 125 cây – 156 cây/ha ( 8m x 8 –10m/cây).

+ Nếu trồng xen: 70 cây – 100 cây/ha (10m x 12m/cây).

2. Cây giống:

- Cây phải được nhân giống vô tính bằng phương pháp ghép mắt hoặc ghép cành, có nguồn gốc rõ ràng. Lưu ý không được trồng sầu riêng bằng hạt.

- Gốc ghép thẳng, đường kính gốc ghép 1,0 – 1,5 cm, bộ rễ phát triển tốt.

- Thân, cành, lá: Thân thẳng và vững chắc, có từ 3 cành cấp 1 trở lên, các lá ngọn đã trường thành, xanh tốt và có hình dạng, kích thước đặc trưng của giống. Chiều cao cây giống (tính từ mặt giá thể bầu ươm đến đỉnh chồi) đạt từ 80 cm trở lên.

- Cây phải đúng giống như tên gọi ghi trên nhãn hiệu và phải đang sinh trưởng khỏe, không mang các loại dịch hại chính như: bệnh thán thư, bệnh do nấm Phytophthora, bọ phấn,...

3. Kỹ thuật trồng

a. Đào mương, lên liếp:

- Trường hợp lên liếp đơn thích hợp trồng chuyên canh: Liếp rộng 6 – 8 m; mương rộng 1 – 2 m, sâu từ 1 – 1,2 m.

- Liếp đôi thích hợp trồng xen một số cây trồng khác để lấy ngắn nuôi dài: Liếp rộng 10 – 12 m; mương rộng 4 – 5 m, sâu từ 1 – 1,2 m.

b. Chuẩn bị hố trồng:

- Đào hố trồng có kích thước: 0,8 x 0,8 x 0,8 m và cho 0,5 – 1kg vôi/hố để xử lý một số côn trùng và nấm bệnh trong đất.

- Sau khi xử lý hố trồng khoảng 01 tháng: Tiến hành bón lót hỗn hợp sau khi đã trộn đều gồm: 30 kg phân chuồng hoai mục + 200g NPK (15:15:15) + đất mặt được đào từ hố trồng với lượng vừa đủ để khi lấp lại bằng với mặt đất tự nhiên và 15 ngày sau tiến hành đặt cây con.

c. Cách trồng

- Đặt cây con: Đào 01 lỗ chính giữa hố đã được trộn phân lấp xuống sao cho vừa bằng bầu cây giống và dùng kéo cắt bịch ni lông cẩn thận để không làm tổn thương rễ và không được làm bể bầu. Đặt cây vào hố trồng, hướng mắt ghép quay về hướng gió chính trong năm để giảm hiện tượng tách mắt ghép, nén đất chặt xung quanh bầu cây, cắm 03 cọc tạo thành hình tam giác bao xung quanh cây và buộc nhẹ vào thân cây để giữ cây khỏi đổ ngã, tưới đẫm nước ngay sau khi trồng và dùng rơm, cỏ khô ủ gốc để giữ ẩm.  

- Che bóng cho cây lúc còn nhỏ: Sau khi trồng, trong 06 tháng đầu tiên, cần che 30 – 40% ánh nắng bằng lưới đen và che phủ mặt liếp bằng một số cây ngắn ngày như đậu xanh, đậu phộng để vừa làm cây trồng xen lấy ngắn nuôi dài vừa giữ ẩm cho đất, trồng thêm cây bắp hoặc chuối theo hướng đông tây và cách gốc 2 – 3 m để che nắng cho cây. 

Lưu ý:

+ Giữ gốc sầu riêng khô ráo để hạn chế nấm bệnh tấn công vào gốc;

+ Không trồng các loại cây: đu đủ, thơm, dừa, nhóm cây có múi để làm cây trồng xen trong vườn sầu riêng vì các cây này cùng là ký chủ của nấm Phytophthora.

Quản lý cỏ dại: Trong mùa mưa, hàng tháng nên cắt cỏ toàn vườn nhằm giữ lại thảm cỏ giúp đất không bị rửa trôi, hạn chế tối đa sử dụng thuốc diệt cỏ. Riêng khu vực quanh gốc cây, không được sử dụng thuốc diệt cỏ mà nên làm cỏ bằng tay và nhất là trước mỗi đợt bón phân.

4. Bón phân: Đề nghị bón phân theo từng giai đoạn phát triển của cây và của trái. Trong đó, lưu ý giai đoạn sinh trưởng, kích thích cây ra đọt cần bón phân với công thức có tỷ lệ đạm và lân cao; giai đoạn phát triển trái, đặc biệt nhất là giai đoạn phát triển cơm cần bón phân với công thức có tỷ lệ kali cao hơn đạm. Bà con nông dân có thể tham khảo công thức (theo GS. TSKH Trần Thế Tục và cộng sự, 2004) như sau:

- Phân hữu cơ hoai mục: Mỗi năm nên bón từ  20 – 30 kg/cây vào đầu mùa mưa, tốt nhất nên kết hợp với nấm sinh học đối kháng Trichoderma để hạn chế các dòng nấm hại có trong đất như Phytophthora palmivora.

- Phân hóa học bón cho mỗi cây qua các năm tuổi cụ thể:

Phương pháp bón phân: cụ thể như sau:

* Với phân vô cơ:

+ Năm thứ 1 – 2: Pha phân hóa học với nước để tưới;

+ Năm thứ 3 trở đi: Xới đất xung quanh tán để bón, cụ thể: xới một lớp đất mỏng, rắc đều phân và phủ đất. Vào mùa khô, có thể rắc phân phủ đất xong tiến hành tưới nước lên trên vừa có tác dụng chống hạn cho cây.

* Với phân hữu cơ: thực hiện đào hố theo hình chiếu của cây xung quanh tán, cho phân chuồng xuống cùng với phân vô cơ, trộn đều rồi lấp đất.

- Những điều cần chú ý khi bón phân cho sầu riêng:

+ Không dùng các loại phân có Clor nhất là trong giai đoạn cho trái để bón vì Clor là một trong những yếu tố làm cho trái bị sượng;

+ Bón phân gà là cần thiết vì phân gà có khả năng hạn chế sự phát triển của nấm Phytopthora palmivora – vốn là loại nấm rất nguy hiểm với sầu riêng. Có thể thay thế phân gà hoai mục bằng các loại phân đã qua chế biến nhưng có nguồn gốc từ phân gà như: Humic, Dynamic lifter.

+ Để hãm ra lá non, tạo điều kiện cho cây ra hoa và đậu quả được tốt có thể dùng KNO3 hoặc phân bón lá M:K:P (0:52:34) để phun lên lá, nồng độ và cách phun theo khuyến cáo trên bao bì.

- Riêng đối với giống sầu riêng Monthong, Trần Văn Hâu và ctv (2009) nhận thấy để giảm hiệu quả tỷ lệ cơm sượng, cần thực hiện: vào giai đoạn 02 tháng sau khi đậu trái, phun Ca(NO3)2 với nồng độ 0,2% → 15 ngày sau, phun MgSO4 với nồng độ 0,2% → tiếp tục đến giai đoạn 01 tháng trước khi thu hoạch, phun KNO3 với nồng độ 01%.

(GS.TS Trần Văn Hâu - Trường Đại học Cần Thơ)

5. Tưới nước: Cây cần nước ở các giai đoạn:

 - 01 tháng đầu tiên sau khi trồng nên tưới 01 lần/ngày.

- Thời kỳ cây tơ: Tưới đủ nước, đảm bảo chu kỳ tưới 03 lần/tuần (lượng nước tưới 100 – 150 lít/cây/lần) trong thời gian ít mưa và mùa khô để giảm tỉ lệ cây chết, giúp cây phát triển mạnh, nhanh cho trái.

- Thời kỳ cây ra hoa: Tưới cách ngày để cho hạt phấn khỏe mạnh và ngưng tưới nước khi hoa nở rộ. Khi kết thúc giai đoạn ra hoa rộ: tưới trở lại và lượng nước được tăng dần cho đến khi trở lại bình thường.

- Thời kỳ cây cho trái: Sau khi đậu trái, tưới đủ nước để giúp trái phát triển khỏe, chất lượng tốt. Riêng giai đoạn 20 ngày trước thu hoạch cần ngưng tưới để hạn chế cây ra đọt non giúp giảm tỷ lệ quả bị sượng.

Thực tế hiện nay, khá nhiều nhà vườn đã đầu tư hệ thống tưới nhỏ giọt và hệ thống tưới phun để tưới nước cho cây và có thể kết hợp phun thuốc trừ sâu, bệnh hại vào những khi cần. Riêng hệ thống tưới phun luôn được bà con nông dân quan tâm gia cố, nâng độ cao của ống tưới sao cho phù hợp theo chiều cao của cây trong quá trình phát triển.

NXB Nông Nghiệp